معرفی واحد مهندسی پزشكی در بیمارستان .. مهندسی پزشکی

روزگاری درمان بیماران عمدتا“ منحصر به تجویز دارو ، رعایت رژیمهای غذایی خاص و انجام عملیات فیزیكی توسط خود طبیب می گردید . اما پس از انقلاب صنعتی و پیشرفت روزافزون تكنولوژی بویژه از نیمه دوم قرن بیستم امروزه تجهیزات و وسایل پزشكی نقش محوری و عمده ای را در سه حوزه پیشگیری ، تشخیص و درمان بیماریها ایفا می كنند بنحوی كه اصولا“ تصور مركز درمانی فاقد آنها دور از ذهن می نماید . از طرفی این تجهیزات بجهت وجه سرمایه ای چه از نقطه نظر ابتیاع و چه بلحاظ خدمات پس از فروش ، پارامتر بسیار مهمی در اقتصاد بهداشت مراكز درمانی محسوب می گردند . لذا همانقدر كه وجود این تجهیزات و وسایل در صحن عملكرد و موفقیت مراكز درمانی موثر ومفید است ، عملكرد نادرست و یا مختل شدن آن ، در روند مراكز درمانی و فعالیت متخصصین اختلال و اشكال و بعضا“ صدمات جبران ناپذیر ایجاد می نماید . بنابراین وجود واحدی كه در مراكز درمانی بطور تخصصی وظیفه مدیریت بر این سامانه ها را داشته و از طرفی از آخرین دست آوردها و پیشرفتهای تكنولوژیكی این عرصه مطلع و آنها را بدرستی در اختیار متخصصین امر قرار دهد ، اگرچه در كشور ما تا حدودی جدید و نو ظهور به نظر می رسد ،  ولی در كشورهای صاحب علم و تكنولوژی روز ، سالهاست كه امری معمول و بدیهی می باشد .

ادامه متن در ادامه مطلب ...

واحد مهندسی پزشكی بیمارستان

تعریف : ، مجموعه ایست كه در سیستم ماتریسی سازمان بیمارستان وظیفه مدیریت كلیه امور مرتبط با تجهیزات و وسایل پزشكی را در راستای تامین ایمنی لازم برای بیماران و پرسنل و نیز بهره وری بهینه این تجهیزات جهت ارتقاء سه شاخصه كارآیی ، اثربخشی و رضایتمندی بیماران بعهده دارد .
هدف :

الف ) استفاده موثر از تجهیزات و وسایل پزشكی و بهره گیری بهینه از تمامی قابلیت های آنها
ب ) افزایش عمر مفید تجهیزات ، تضمین صحت و دقت عملكرد آنها و جلوگیری از خرابیهای زودهنگام و نابهنگام
ج ) كاهش هزینه های نگهداری ، تعمیر ، و زمان از كارافتادگی دستگاهها
د ) تامین ایمنی لازم برای پرسنل و بیماران در ارتباط با تجهیزات و وسایل پزشكی
هـ ) هدایت بیمارستان به استفاده از تكنیكها ، تجهیزات ووسایل نوین متناسب با نیازهای واقعی وتوانائیهای مركز درمانی 

وظایف :

1 ـ آموزش :
توانایی استفاده صحیح و بجا ، بهره گیری موثر از تمامی قابلیت های تجهیزات و وسایل پزشكی ، اجتناب از سوء استفاده و خطرات آنها ، رعایت اصول نگهداری روزمره جهت افزایش عمر مفید تجهیزات و تهیه گزارشهای مربوطه ، منوط به آموزش كامل و صحیح كاربران و نیز پاسخگویی مداوم به شبهات و سئوالات آنان می باشد . نیز این آموزشها موجب كاهش افت عملكرد واحدهای مركز درمانی هنگام تعویض پرسنل با نظرات جدید می گردد .
2 ـ تامین ایمنی بیماران و پرسنل :
دستگاهها و لوازم پزشكی جهت تشخیص و درمان در ارتباط مستقیم با بیماران و پرسنل بوده و می بایست اقدامات تامینی جهت حفاظت افراد از عوارض مربوطه و همچنین هنگام بروز خرابیها نظیر تشعشعات ، جریانهای نشتی ، ضربات ، آتش سوزی و ... برابر روشهای استاندارد و توصیه شده بعمل آید .
3 ـ مدیریت چرخه نصب و تعمیر :
نظارت بر تحویل و نصب و راه اندازی صحیح تجهیزات و لوازم ، قراردادهای خدمات پس از فروش ، اولویت بندی و پیگیری تعمیرات ، فاكتورهای هزینه تعمیرات ، مراحل و كیفیت و چگونگی تعمیر كه عمدتا“ از سوی شركتها صورت می پذیرد به منظور كاهش زمان از كارافتادگی دستگاه ، كاهش هزینه تعمیرات و عدم نیاز به تعمیرات مكرر می بایست صورت پذیرد .
لازم به ذكر است با توجه به تنوع و پیچیدگی دستگاهها و لوازم پزشكی كه در حوزه های مختلف بكار گرفته می شود واز آنجا كه امر تعمیر علاوه بر تخصص نیازمند آموزش و داشتن ابزار لازم و قطعات یدكی مربوطه می باشد و نیز بعضا“ بهانه جویی شركتها جهت رفع مسئولیت تعمیرات و یا بزرگنمایی مشكلات ودر نتیجه افزایش هزینه های تعمیراتی ، اقدام مستقیم از سوی كاركنان واحد مهندسی پزشكی جهت تعمیر جز در موارد خاص و جزیی و دستگاههای ساده توصیه نمی گردد .
4 ـ نظارت بر انبار طبی و انبار اسقاط :
همان اندازه كه تجهیزات و لوازم پزشكی در تشخیص و درمان اهمیت و حساسیت دارد، رعایت شرایط نگهداری و انبار تجهیزات ولوازم پزشكی و قطعات آنها نیز از اهمیت و حساسیت برخوردار است . از طرفی اهمیت برنامه ریزی جهت تامین بموقع قطعات و لوازم پزشكی موردمصرف در بیمارستان نیازی به توضیح ندارد . بعلاوه نظارت بر نحوه اعلام اسقاطی تجهیزات پزشكی ، بكارگیری قطعات سالم موجود در دستگاه اسقاطی جهت راه اندازی سایر دستگاهها و نیز در صورت امكان تعمیر و راه اندازی دستگاههایی كه به غلط اسقاط اعلام گردیده اند ، در كاهش هزینه های مركز درمانی می تواند تاثیر بسزایی داشته باشد .
5 ـ مدیریت نگهداری و عملكرد دستگاه :
نگهداری پیشگیرانه ( Preventive  Maintenance ) یا به اختصار PM به مجموعه عملیات و بازرسی هایی گفته می شود كه برای جلوگیری از خرابی ناگهانی و افزایش عمر مفید دستگاه به صورت دوره ای صورت می پذیرد . در این راستا برنامه ریزی و تهیه روالهای لازم و فرمهای مربوط به هر دستگاه با توجه به توصیه ها و نكات اعلام شده از سوی تولید كننده برای بازدیدهای دوره ای PM انجام می گیرد . از طرفی بررسی صحت عملكرد و دقت پارامترهای خروجی تجهیزات در تشخیص و عملیات درمانی كادر پزشكی نقش تعیین كننده ای دارد . برای اطمینان از عملكرد صحیح تجهیزات و كالیبره نمودن آنها ، می بایست آزمونهایی به شكل دوره ای و با استفاده از ابزارهای ویژه كالیبراسیون بر روی دستگاه انجام پذیرفته و خطاهای موجود تصحیح گردد .
6 ـ كارشناسی مشاور خرید تجهیزات و وسایل پزشكی :
نیاز به دقت و امعان نظر در خصوص پارامترهای ذیل جهت خرید تجهیزات و وسایل پزشكی برای مركز درمانی ، واحد مهندسی پزشكی را بعنوان یك عضو موثر در كمیته خرید مطرح می نماید :
ـ شناسایی پارامترها و عملكردهای مورد نیاز مركز درمانی بر اساس میزان و نوع مراجعین و انتظارات كادر پزشكی وبر این اساس شناسایی دستگاههایی كه واجد این پارامترها و عملكردها می باشند .
ـ مسایل لازم برای سرویس و نگهداری ، وضعیت سرویس داخل كشور و تامین قطعات یدكی
ـ كسب اطلاعات فنی لازم در خصوص عملكرد دستگاه در سایر مراكز درمانی داخلی و خارجی
ـ آنالیز صحت و سقم ادعاهای مطروحه از سوی فروشنده دستگاه
ـ تعیین اطلاعات لازم و تعهدات فنی كه از سوی فروشنده می بایست با توجه به نوع دستگاه در اختیار قرار گیرد .
ـ كنترل دستگاههای خریداری شده بر اساس پروفرم های مربوطه و اطمینان از وجود تائیدیه های حاصل از انجام تست های پذیرش ( Acceptance  Test )
7 ـ كارشناسی اقتصادی تجهیزات پزشكی :
بیمارستان از یك طرف به عنوان مركزی كه هزینه ها و درآمدهایی داشته و می بایست برنامه ریزی جهت ایجاد تعادل و كسب سود بیشتر در آن صورت پذیرد و از طرفی بلحاظ ارتباطی كه با جان و سلامتی انسانها داشته و یكی از مهمترین و بدوی ترین نیازهای بشری را تامین می نماید ، از منظر اقتصادی بعنوان یك بنگاه اقتصادی خاص كه طراحی فرآیندها و تصمیم گیریها در آن تابع شرایط و محدودیتهایی است مد نظر بوده ودر این راستا واحد مهندسی پزشكی وظیفه دارد با همكاری واحدهای امور مالی ، انبار ، حسابداری صنعتی ، شاخصه های تخصصی را در حوزه تجهیزات و وسایل پزشكی كارشناسی و جهت تصمیم گیری به مبادی ذیربط ارائه نماید .
8 ـ نظارت بر اجرای استانداردهای فضاهای درمانی در خصوص تجهیزات پزشكی :
تشخیص و اجرای بهینه استانداردهای فضاهای درمانی با توجه به فرآیندهای درمانی در بیمارستان نظیر محل قرارگرفتن تجهیزات و وسایل ، نحوه ارتباط بخشها و حوزه های مختلف به یكدیگر و نحوه دسترسی به تجهیزاتی كه استفاده از آنها میان چند بخش مشترك است و ... از اموری است كه می تواند یك مركز درمانی را در انجام بهینه وظایف خود بویژه در زمانهای حیاتی ( Golden  Time ) یاری رساند .
همچنین در بعضی قسمتهای در نظر نگرفتن شرایط فیزیكی و امكانات لازم هم می تواند باعث آسیب رساندن به دستگاه شود و هم اینكه ممكن است عوارض جبران ناپذیری برای پرسنل و بیماران بخش مربوطه و یا بخشهای مجاور داشته باشد .
9 ـ مستند سازی و نگهداری اطلاعات :
مستند سازی و نگهداری اطلاعات مربوط به انجام بندهای قبل جهت حفظ سوابق و طبقه بندی آنها برای دسترسی سریع و بموقع به این اطلاعات نظیر شناسنامه های تجهیزات و وسایل پزشكی ، سوابق تعمیراتی ، عملكردی ، PM و كالیبراسیون هر كدام ، سوابق آموزشی پرسنل ، كاتالوگها ، دستورالعمها ، فیلمها ، اسلایدها و كتب مرجع مربوط به تجهیزات ، اقدامات تامینی و سایر موارد مربوط به فعالیتهای واحد بلحاظ مراجعات بعدی جهت تصمیم گیریهای آتی و تهیه گزارشهای مدون خواسته شده ، اهمیت زیادی داشته و می بایست به بهترین وجه صورت پذیرد . توصیه می گردد در این خصوص استاندارد خاصی از سوی وزارت متبوع تهیه و جهت یكسان سازی به سراسر كشور ابلاغ گردد . 
10 ـ ارتباط با اداره تجهیزات پزشكی دانشگاه علوم پزشكی متبوع 

مشخصات فیزیكی واحد مهندسی پزشكی

سطح2 یك اتاق اداری ، یك كارگاه عمومی، یك انبار
سطح 3 یك اتاق اداری دو كارگاه ( كارگاه الكترونیك و الكتروتكنیك ، كارگاه مكانیك كه میبایست دارای محلی تحت عنوان چاله سرویس باشد.)، یك انبار
سطوح 4و5و6 نظیر سطح 3 بعلاوه یك كارگاه مستقل در داخل بخش اتاق عمل با ابزار مستقل.
مشخصات نیروی انسانی :
سطح 2 یك نفر پرسنل اداری
سطح 3 یك نفر مسئول ( ترجیحا مهندس پزشك) یك نفر پرسنل اداری یك تكنسین( به ازای هر مركز سطح دو تحت پوشش) یك نفر كارشناس مهندسی پزشكی جهت آموزش و PM و كالیبراسیون
سطح 4 یك نفر مسئول ( مهندس پزشك ) یك نفر پرسنل اداری دونفر تكنسین یك نفر كارشناس مهندسی پزشكی جهت آموزش و PM و كالیبراسیون
سطح 5و6 یك نفر مسئول ( مهندس پزشك) دونفر پرسنل اداری یك نفر تكنسین( به ازای هر 150 تخت )  یك نفر كارشناس مهندسی پزشكی جهت آموزش و PM ( به ازای هر 300 تخت)

ساختار واحد مهندسی پزشكی :

با توجه به تعاریف و شرح وظایف ذكر شده ، واحد مهندسی پزشكی بعنوان یك ركن مهم در رابطه با امور تجهیزات پزشكی در بیمارستان ، فضا و پرسنل خاص خود را می بایست دارا باشد. بلحاظ ساختاری ، واحد مهندسی پزشكی از قسمتهای اداری ، كارگاهها و آزمایشگاه كالیبراسیون ( از سطح 4 به بالا ) تشكیل می گردد . لازم به ذكر است آزمایشگاه كالیبراسیون با توجه به نقش مهم كالیبره بودن تجهیزات پزشكی و آزمایشگاهی در بدست دادن داده ها و خروجیهای صحیح تصمیم گیری درست در هنگام تشخیص و عملكرد مناسب طی درمان ، در سطوح 4 به بالا و با هدف سرویس دهی به مراكز درمانی تحت پوشش سطوح پایینتر ، در نظر گرفته شده است و می بایست بعنوان زیر مجموعه واحد مهندسی پزشكی بیمارستان مربوطه و تحت نظارت اداره تجهیزات پزشكی استان ، طی یك برنامه زمان بندی مدون نسبت به این كار اقدام نماید . از آنجا كه وسعت حوزه تحت نظارت آزمایشگاه كالیبراسیون بسته به پهنه جغرافیایی هر استان و تعدد مراكز درمانی سطح 3 به پایین ، متفاوت خواهد بود ، تعداد آزمایشگاههای كالیبراسیون بازاء هر 3 بلوك در طرح سطح بندی (سطح 3) یك آزمایشگاه در نظر گرفته می شود .
در مورد كارگاهها و فضای واحد مهندسی پزشكی ، نظر به اینكه این كارگاهها یكی از آلوده ترین واحدها برای پرسنل می باشد ، می بایست در فضایی مستقر گردد كه در معرض نور كافی و موثر بوده ، تهویه كامل میكروبی و هود مخصوص جهت بخار قلع و جیوه ، سرویس بهداشتی و حمام خاص خود در جوار واحد و ... در آن تعبیه گردد . بعلاوه داشتن سیستم ارت مناسب و خط تلفن مستقیم و تعدادی خط تلفن داخلی بسته به تعداد بخشهای مركز درمانی مربوطه از ضروریات این واحد است . رختكن و اتاق استراحت نیز از دیگر اجزاء ساختمانی این واحد است .
در پایان ذكر این نكته نیز لازم است كه نیروهای فنی برای بیمارستانهای سطح 3 به بالا در نظر گرفته شده است كه برابر سیستم ارجاع مراكز سطح 2 و 1 ذیربط را نیز پوشش خواهند داد . لكن جهت تسهیل در انجام فعالیتهای مربوطه ، فضای فیزیكی و ابزارهای پایه بهمراه یك نفر پرسنل اداری در مراكز سطح 2 پیش بینی گردیده است تا اقدامات اولیه جهت تجهیزات موجود در مراكز درمانی سطح 2 در محل صورت پذیرفته و حتی الامكان از انتقال به مركز درمانی سطح بالاتر خودداری گردد.